Σύνδρομο Imposter: Μήπως αμφισβητείς την αξία σου;

Το σύνδρομο του απατεώνα (Imposter Syndrome) είναι ένα ψυχολογικό φαινόμενο που αφορά τα άτομα με ικανότητες τα οποία νιώθουν ανάξια της επιτυχίας τους.

Το σύνδρομο του απατεώνα (Imposter Syndrome) είναι ένα ψυχολογικό φαινόμενο που αφορά τα άτομα με ικανότητες τα οποία νιώθουν ανάξια της επιτυχίας τους.

Για πολλούς επιτυχημένους ανθρώπους υπάρχει μία παραδοξότητα. Παρά τη σκληρή εργασία, το μορφωτικό υπόβαθρο, τις δεξιότητες και την εμπειρία τους, νιώθουν πως όσα έχουν επιτύχει στην πραγματικότητα δεν τους αξίζουν. Στην ψυχολογία το φαινόμενο αυτό έχει αποτυπωθεί ως «Imposter Syndrome» και πλέον εμφανίζεται σε όλο και περισσότερους εργαζόμενους σε κάθε κλάδο.

Πότε εμφανίστηκε;

Η πρώτη που μίλησε γι’ αυτό το σύνδρομο ήταν η ψυχολόγος Pauline Clance το 1978. Παρατήρησε πως επιτυχημένες γυναίκες δεν διαισθάνονταν τον σημαντικό ρόλο που είχαν διαδραματίσει στην επιτυχία ενός οργανισμού. Μετέπειτα έρευνες διαπίστωσαν πως αυτό αφορά όλα τα άτομα.

Πώς διακρίνεται το Imposter Syndrome;

Τα άτομα που έρχονται αντιμέτωπα με το «σύνδρομο του απατεώνα» στην πραγματικότητα δεν νιώθουν άξια να απολαύσουν τις κατακτήσεις τους, όσο και αν έχουν το προφίλ, τις δυνατότητες και διακρίνονται θετικά από τους ανταγωνιστές τους. Στην πράξη, οι εργαζόμενοι αυτοί βιώνουν ένα παρόμοιο σύνολο συναισθημάτων και ακολουθούν τυποποιημένες συμπεριφορές που βασίζονται στη μειωμένη αυτοεικόνα.

Τι μπορεί να αισθάνεται ένας «Imposter»;

Το κυρίαρχο συναίσθημα είναι το άγχος. Διαρκώς, το άτομο έρχεται αντιμέτωπο με τον φόβο πως θα αποκαλυφθεί η ανεπάρκειά του σε κάποιον τομέα και αυτό θα αποτελέσει το τέλος της καριέρας του. Αυτή η αγωνία παραμένει, όσο ασήμαντη και αν είναι αυτή η μικρή έλλειψη ή η πιθανότητα να γίνει αντιληπτή από κάποιον άλλον.

Ποιους αφορά;

Σύμφωνα με τις διάφορες στατιστικές, τα δύο groups που έχουν μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης αυτού του συνδρόμου είναι οι γυναίκες και οι ιατροί. Υπάρχουν όμως και μελέτες που έχουν δείξει πως οι γυναίκες έρχονται πιο συχνά αντιμέτωπες, λόγω του γεγονότος πως απλά το παραδέχονται πιο εύκολα από τους άντρες που διατηρούν την υπερηφάνειά τους.

Ποιες είναι οι αιτίες;

Υπάρχουν διάφοροι λόγοι που μπορεί ένα άτομο να ξεκινήσει να αντιμετωπίζει το Imposter Syndrome. 

Ο βασικότερος είναι ο υψηλός βαθμός αυτογνωσίας που έχουν τα άτομα και συγκεκριμένα το γεγονός ότι ξέρουν ποια είναι τα όριά τους.

Ένας δεύτερος λόγος είναι η τελειομανία. Πολλοί εργαζόμενοι «βασανίζονται» να είναι άψογοι και αν νιώσουν πως κάτι δεν πληροί τα κριτήρια τους, τότε έρχονται αντιμέτωποι με αυτό το σύνδρομο, παρά το γεγονός πως η δουλειά τους παραμένει εξαιρετικά υψηλού επιπέδου.

Τρίτος παράγοντας είναι το γεγονός πως κάποιοι κλάδοι δεν έχουν εξαιρετικά αυστηρά πρότυπα. Για παράδειγμα, ένα νέο πεδίο δεν έχει προλάβει ακόμα να δημιουργήσει τα κριτήρια που καθορίζουν την επιτυχία. Έτσι, ένα άτομο που έχει σειρά επιτυχιών αρνείται να αποδεχτεί πως τα κατάφερε, για τον λόγο πως απουσιάζουν τα «αντικειμενικά» κριτήρια.

Τι μπορεί να κάνει κάποιος γι’ αυτό;

Αρχικά, χρειάζεται να το αντιμετωπίσει, ώστε να μπορέσει να αποδεσμευτεί από αυτό το άγχος και να ξεκινήσει να απολαμβάνει τους καρπούς της εργασίας του.

Η συνειδητοποίηση είναι το πρώτο βήμα. Αν αυτή δυσκολεύεται κάποιος να την κάνει μόνος του, τότε χρειάζεται τη συμβολή ενός ειδικού ψυχολόγου. Το καταλληλότερο εργαλείο θεωρείται η συμπεριφορική και γνωσιακή ψυχοθεραπεία.